De leeftijd van 70 bereiken betekent niet dat je automatisch onzichtbaar, onbekwaam of afhankelijk wordt. Voor veel mensen brengt deze levensfase echter een stille en pijnlijke verandering met zich mee: ze worden niet langer geraadpleegd en beginnen gecorrigeerd, gecontroleerd of er worden beslissingen voor hen genomen door anderen « met goede bedoelingen ». Wat ooit respect voor ervaring was, verandert geleidelijk in controle vermomd als zorg.
Veel ouderen merken dat er iets verontrustends gebeurt: ze worden aangesproken met verkleinwoorden, er worden beslissingen voor hen genomen zonder dat ze het weten, hun oordeel wordt in twijfel getrokken en alles wordt gerechtvaardigd met uitspraken als ‘het is voor je eigen bestwil’ of ‘op jouw leeftijd zou je dat niet meer moeten doen’. Deze behandeling, hoewel ze onschuldig of liefdevol lijkt, heeft een naam en ingrijpende gevolgen.
Infantilisering: een stille en genormaliseerde vorm van geweld.
Een oudere persoon infantiliseren betekent hem of haar behandelen alsof hij of zij het vermogen om te denken, te beslissen en te begrijpen heeft verloren. Het gebeurt niet altijd met kwade bedoelingen. Vaak komt het voort uit angst, misplaatste liefde of een cultuur die ouderdom associeert met nutteloosheid.
Het probleem is dat wanneer anderen voortdurend beslissingen voor je nemen, je niet alleen je autonomie verliest: je begint ook je identiteit te verliezen. Je hebt niet langer het gevoel dat je de controle over je leven hebt en na verloop van tijd ga je zelfs twijfelen aan je eigen kunnen. Dit proces verloopt langzaam, maar is verwoestend.
In de psychologie wordt dit aangeleerde hulpeloosheid genoemd: wanneer iemand, na vele ervaringen waarin hij of zij geen beslissingen mag nemen, stopt met proberen, zelfs wanneer dat nog wel mogelijk is.
De hoge prijs van het verliezen van je stem
Het verlies van autonomie heeft niet alleen emotionele gevolgen. Studies tonen aan dat ouderen die hun vermogen om beslissingen te nemen behouden, langer leven en een betere levenskwaliteit hebben. De hersenen moeten keuzes maken, problemen oplossen, fouten maken en deelnemen. Wanneer ze daarmee stoppen, verslechteren ze sneller.
Bovendien ontstaat er iets nog gevaarlijkers wanneer iemand zich niet meer gehoord voelt: het verlies van een gevoel van zingeving. Ze worden elke dag wakker met het gevoel dat ze niet meer nodig zijn. En wanneer de hersenen geloven dat ze niet meer nodig zijn, beginnen ze uit te schakelen.
