In haar oren bonsde het bloed, alsof elke hartslag weerklonk in die volle zaal.
Ze had het gevoel dat ze wilde verdwijnen, verdampen om de ogen die op haar gericht waren niet langer te voelen.
Ze beet op haar onderlip om niet te huilen, maar de tranen brandden al op haar wangen.
Boven haar had de klant haar armen over elkaar geslagen, tevreden als een koningin die de dienstmeid een lesje had geleerd.
“Zo hoort het met zulke mensen, dat ze hun plaats kennen,” herhaalde ze met een stem luid genoeg zodat iedereen het kon horen.
Een oudere man in de rij met wit haar zette een stap naar voren.
Hij schraapte zijn keel, maar toen de blik van de vrouw hem trof, stopte hij.
De anderen durfden niet in te grijpen.
Het was gemakkelijker om te kijken.
Veiliger om te zwijgen.
Elena stak haar hand uit naar de laatste munt toen ze een kalme maar vaste stem hoorde:
— Genoeg.
De zaal trilde.
Iedereen draaide zich om naar het einde van de rij.
Daar stond een jonge man, eenvoudig gekleed maar met een vastberaden blik, de mand neerzettend en naderend.
Het was Andrei, een van de vaste klanten die Elena vaak had zien brood en melk kopen.
Hij sprak nooit veel, maar nu klonk zijn stem luider dan al het gefluister.
— Mevrouw, — zei hij terwijl hij de arrogante klant strak aankeek, — de schaamte is niet van haar.
De schaamte is van u.
De vrouw kleurde rood in het gezicht.
— Hoe durf je? Ik betaal, ik bepaal! Wie ben jij om…
— Ik ben een mens, — onderbrak Andrei. — Net als zij.
En niemand heeft het recht om geld naar een ander te gooien alsof het een hond is.
Het gemompel in de rij werd luider.
— Hij heeft gelijk…
— Ze heeft zich te veel toegestaan…
Een oudere vrouw schudde haar hoofd:
— Arme meid, kijk hoe ze haar vernederd…
Elena zat met de munten in haar hand, niet wetende of ze ze op de toonbank moest leggen of moest weglopen.
Ze voelde dat haar benen haar niet meer gehoorzaamden.
Maar in haar hart laaide iets op.
Een klein vlammetje, een moed die ze al lang niet meer had gevoeld.
De klant, voelend dat ze terrein verloor, verhoogde haar stem:
— Jullie zijn allemaal huichelaars!
Ik betaal de salarissen van deze… caissières!
